Winsum en Obergum rond 500 v.Chr. – Leven op de Wierden in de IJzertijd

In het noorden van het huidige Nederland, in een landschap dat grotendeels uit kwelders en getijdengeulen bestond, lagen de vroege nederzettingen Winsum en Obergum. Deze dorpen bevonden zich in een dynamisch kustgebied waar de zee regelmatig grote delen van het land overstroomde. Om zich te beschermen tegen deze getijden, bouwden de bewoners kunstmatige woonheuvels, wierden genaamd, die de eerste aanzet vormden voor de latere dorpen.

Het Landschap en de Wierden

Winsum en Obergum lagen in een nat, laaggelegen kustgebied dat nog geen dijken kende. De mensen leefden op wierden, opgeworpen heuvels van klei, plaggen en mest, die bescherming boden tegen overstromingen. Deze wierden waren destijds waarschijnlijk kleiner en lager dan de latere middeleeuwse varianten, maar boden al een veilige woonplaats. Rondom de nederzettingen strekte zich een landschap van kwelders en lage graslanden uit, dat geschikt was voor veeteelt en in beperkte mate voor akkerbouw.

Samenleving en Leefwijze

De bewoners van Winsum en Obergum leefden in kleine, hechte gemeenschappen van enkele tientallen mensen. Ze waren grotendeels zelfvoorzienend en combineerden veeteelt met landbouw. Ze hielden runderen, schapen en varkens, die zowel voor voedsel als voor huiden en botten werden gebruikt. De akkerbouw was kleinschalig en bestond waarschijnlijk uit het verbouwen van emmertarwe, gerst en peulvruchten.

De huizen waren eenvoudige langhuizen, opgebouwd uit houten palen met wanden van vlechtwerk en leem. Het dak was bedekt met riet of stro. Deze boerderijen dienden zowel als woonhuis voor de mensen als onderkomen voor het vee in de wintermaanden.

Handel en Contacten

Hoewel Winsum en Obergum relatief geïsoleerd lagen, waren ze niet volledig afgesloten van de buitenwereld. Archeologische vondsten uit andere delen van Noord-Nederland suggereren dat er handel plaatsvond met gebieden rondom de Noordzee en de Rijn. Het is mogelijk dat Winsum en Obergum betrokken waren bij de uitwisseling van barnsteen, huiden en mogelijk zout, dat gewonnen werd uit veen.

Spirituele en Sociale Structuren

De samenleving was waarschijnlijk georganiseerd in familieverbanden of clans. Er was geen centrale autoriteit, maar er waren wel sterke sociale structuren gebaseerd op wederzijdse hulp en tradities. Rituelen en natuurgoden speelden een belangrijke rol in het dagelijks leven. Er zijn aanwijzingen dat mensen heilige plekken hadden in het landschap, zoals oude rivierarmen of opvallende verhogingen in het terrein.

Duurzaamheid en Overleving

De bewoners van de wierdedorpen moesten voortdurend inspelen op de grillen van de natuur. Overstromingen konden de vruchtbare bodems verzilten, en het bouwen en onderhouden van de wierden vereiste veel arbeid. Desondanks wisten ze zich eeuwenlang staande te houden door hun aanpassingsvermogen en het slim benutten van de natuurlijke omgeving.

Conclusie

Winsum en Obergum rond 500 v.Chr. waren kleine, maar strategisch gelegen nederzettingen op wierden in een dynamisch kustlandschap. De inwoners leefden van landbouw, veeteelt en kleinschalige handel, en pasten zich voortdurend aan de natuurlijke omstandigheden aan. Hun manier van leven legde de basis voor de latere ontwikkeling van de wierdedorpen die we vandaag de dag nog steeds in Groningen terugvinden.

Uit archeologische opgravingen, zoals die in Ezinge, weten we dat huizen in Winsum bestonden uit langgerekte boerderijen van hout en vlechtwerk, met een dak van riet of stro. Deze huizen waren meestal verdeeld in een woongedeelte en een stal voor het vee. De bewoners hielden koeien, schapen en paarden, en verbouwden gewassen zoals gerst en spelt.

Naast landbouw was handel belangrijk. Winsum lag strategisch aan een waterweg en had contact met Romeinse handelaren die kwamen voor lokale producten zoals wol, leer en mogelijk zout, gewonnen uit ingedikte kweldermodder. Romeinse importgoederen, zoals aardewerk en glazen kralen, tonen aan dat er levendige handelscontacten waren.

Schrijf een beschrijving voor deze subkop of wijzig deze naar wens.