Bekijken
Winsum is een mooi en sfeervol dorp (beschermd dorpsgezicht!), maar je vindt er niet zozeer specifieke bezienswaardigheden. Het is vooral het algemene beeld dat je al wandelend tot je neemt. Een authentiek dorpscentrum met ouderwets aandoende straatjes en een vriendelijke dorpssfeer.
Toch beschrijven we hieronder een paar plekken die leuk zijn om te bekijken. Het is ook mogelijk om een dorpswandeling te maken met één van de vele dorpsgidsen. Een dorpsgids biedt natuurlijk extra info en verhalen en kan op vragen ingaan. Naast de vaste momenten op zaterdag is er ook veel mogelijk op andere dagen, ook voor kleine groepjes. Voor groepen is ook een praamvaart door het dorp ook een optie. Zie de pagina [Dorpsgidsen].
Heel kenmerkend zijn de wierden, dat zijn de woonheuvels die door mensen zijn opgeworpen om in dit getijdengebied te kunnen wonen, toen het land nog niet beschermd werd door dijken, en de zee hier nog veel dichter bij lag.
Het is bijzonder om je te realiseren dat de wierden al bewoond worden vanaf ca. 500 v.Chr.! Uiteraard had het dorp toen een heel andere indeling en een ander type bebouwing. Meer hierover op de pagina [Meer over Winsum]
De oudste gebouwen zijn de romaanse middeleeuwse kerkjes, die tot de oudste stenen bouwwerken in Nederland gerekend mogen worden.
De ANWB-jury stelde verder vast dat Winsum zich kenmerkt door een mooie verzameling bouwstijlen uit 19e en 20e eeuw.
Volgens de ANWB scoorde Winsum t.o.v. de andere dorpen het hoogste op deze aspecten:
- authenticiteit (dorp of museum?),
- ruimtelijke samenhang (eenheid met een duidelijke kern?),
- levendigheid (dorpsleven?),
- streekeigen (past het dorp in de omgeving?),
- monumenten (in het oog springende gebouwen?) en
- de verhouding tussen bebouwing en groen (in balans?)
Er is door de ANWB een route langs de bezienswaardigheden samengesteld, klik op onderstaande afbeelding.
of zie: https://www.anwb.nl/wandelen/routes/winsum
Route, kaartje en GPX-bestand ook op deze pagina van WINSUM.INFO beschikbaar: ANWB-route Winsum
Hieronder een kort overzicht van bijzondere plekjes.
De boogbrug biedt prachtig uitzicht naar alle kanten. De brug ligt in het centrum van het dorp over het Winsumerdiep, en verbindt de beide tweelingdorpen Winsum en Obergum.
In WO-II werd deze brug opgeblazen, maar spoedig weer hersteld.
Voor meer info: klik hier.
Voormalige school aan het dorpsplein.
De voormalige lagere school werd gebouwd in 1888, naar een ontwerp van architect H. Wind. Tegenwoordig wordt het gebouw gebruikt als bibliotheek en toeristisch informatiepunt. Het is opgetrokken in een eclectische stijl en heeft een sierlijke uitstraling door de verschillende kleuren steen en de vijftienruitsvensters.
Het gemeentehuis werd in 1907 gebouwd in de stijl van de Amsterdamse School en heeft daarnaast Jugendstil-elementen. Het oude gemeentewapen is nog steeds te zien boven de toegangsdeur. In het torentje hangt een carillon. Het pand werd slechts tot 1942
als gemeentehuis gebruikt.
Het is nu een biologische winkel.
Oorspronkelijk het hospitium van het nabijgelegen klooster, na verwoesting van het dorp door Groningen (1581) als herberg weer opgebouwd op 14e-eeuwse en 15e-eeuwse funderingen en kloostermoppen (1e verdieping). Later herberg met doorrid. Nu een populaire plek voor eten, drinken en gezelligheid, met een leuk terras.
Villa Vaart- en Veldzicht
Waar de Provinciale Weg het Winsumerdiep kruist ligt deze villa uit eind 19e-eeuw. In de tuin ligt een natuurlijke waterbron (een 'dobbe') van ca. 3 meter diep. Dit was ooit de zoetwatervoorziening voor Obergum. Later werd dit water via een dorpspomp beschikbaar gesteld, die ook overbodig werd toen de waterleiding werd aangelegd (1935).
Het jaagpad
Het jaagpad langs het Winsumerdiep loopt tussen de boogbrug en camping Marenland. Je loopt op het schelpenpad langs de bosschages met prachtig uitzicht op de oude Obergumer woningen aan de overkant. Een jaagpad diende eertijds om de trekschuiten door het kanaal te trekken. Één van de mooiste plekjes van Winsum.
In 1911 gebouwd als notariswoning in neo-renaissancestijl. In 1942 werd de villa gekocht door de gemeente en in gebruik genomen als gemeentehuis. In 1990 is het oude gebouw uitgebreid met een modern gedeelte. Het gebouw doet nog steeds dienst als gemeentehuis.
De Molenberg, Molenstraat
Jacobijnenhuis
Het Jacobijnenhuis ligt op het hoogste punt van de Winsumer wierde.
Men vermoedt dat het gebouw onderdeel heeft uitgemaakt van het Jacobijnerklooster dat op deze wierde lag: als huis van de prior, als gastenverblijf, eetzaal o.i.d.
Havenstraat
De Havenstraat is een zijstraat van Hoofdstraat-Winsum, en leidt naar de haven in het Winsumerdiep, waar in de nabijheid vroeger veel industriële bedrijvigheid plaatsvond (zuivelfabriek, steenfabrieken, scheepswerven). De straat heeft nu (mede door het autovrije karakter) de authentieke uitstraling van een 19e eeuws Gronings dorp, gelegen tegen de oeroude wierde van Winsum.
Westerstraat
De Westerstraat ligt aan de voet van de wierde Obergum, met aan de achterkant van de woningen het Winsumerdiep. Tussen de woningen lopen diverse gangen naar het water, dit waren vroeger steegjes, maar zijn nu meest woning-gebonden privé-terrein. Dit was voorheen een straat met veel winkeltjes, wat vaak nog te zien is aan de gevel-indeling. Een mooi zijstraatje van Hoofdstraat Obergum
Huize Zaandam
Dit markante huis is een villa tegenover camping Marenland, aan het Winsumerdiep. Deze woninge(en) hoorde(n) bij een klein industrieel complex, met o.a. kalkoven en 2 molens. Één der molens was overgeplaatst vanuit Zaandam, vandaar de naam van dit complex. Rond 1900 zijn molens en kalkoven afgebroken. Onze legendarische burgemeester Wierda heeft deze fraaie villa bewoond. De villa heeft de naam 'Zaandam' overgenomen.
De synagoge van Winsum dateert uit 1879. Tot 1879 werden de godsdienstoefeningen van de joodse gemeente gehouden in de huis-synagoge aan de Westerstraat te Obergum. Besloten werd om een eigen synagoge te bouwen aan de Schoolstraat. Het bescheiden gebouwtje, in de zgn. ‘Waterstaatstijl’, is een typisch voorbeeld van een mediene synagoge. Tot 1934 zijn hier de joodse erediensten gehouden. De joodse gemeente werd toen te klein voor de synagoge.
De kerk ligt op de wierde, omsloten door een kerkhof met beukenhaag. Gebouwd in de 13e eeuw, naar het oosten verlengd in de 15e eeuw. Het is een eenvoudige kerk, eenbeukig, met een driezijdig gesloten gotisch koor. In de 14e eeuwse, aanvankelijk vrijstaande toren zitten restanten van een koepelgewelf en een uurwerk uit de 17e eeuw. In de noordoostelijke gevel is van baksteen een roedemaat gemetseld. Een roede heeft een lengte van ca. 130 cm. Op deze manier had het gehele dorp de juist maat voorhanden.
De Torenkerk in Winsum is een middeleeuwse kerk waarvan de oudste delen stammen uit de 12e eeuw, wellicht zelfs uit de late 11e eeuw. Uit de oorspronkelijke bouwtijd resteren nog tufsteen fragmenten in de zuidmuur van het schip. Hoe het schip er oorspronkelijk heeft uitgezien valt, mede door het aanbrengen van grote spitsboogvensters in de 16e eeuw, niet te zeggen. Het huidige romanogotische koor dateert uit de 13e eeuw. Op het dak liggen originele monniken en nonnen
ARMENHUIS gebouwd in 1863, nu in gebruik als woonhuis, Dinghkum genaamd. Bij de bouw van het pand is vermoedelijk materiaal gebruikt dat afkomstig was van de afbraak van de borg De Brake. Achter het pand dat plaats bood aan ongeveer vijf woningen voor armlastigen en de woning voor een 'vader' en een 'moeder', ligt een hofje dat eveneens door de gemeente is gebouwd. Omstreeks 1950 is het pand verbouwd tot bejaardenhuis met acht kamers en woonruimte voor de directrice en haar gezin. In 1974 is het pand verbouwd tot woonhuis.